Vragen over waterstofwijk Erflanden

Het is logisch dat u vragen hebt over de plannen voor de waterstofwijk. Op deze pagina verzamelen we de vragen en antwoorden. Er zijn ook veel vragen waarop we nog geen antwoord hebben. Daar trekken we een jaar voor uit. We werken samen met bewoners aan werktafels aan diverse onderwerpen, van techniek tot participatie.

Om welke woningen gaat het in de aanvraag?

Kaart van gedeelte Erflanden dat overgaat op waterstof

Over waterstof

Wat is waterstof?

Waterstof is een gas dat je kunt omzetten naar elektriciteit zonder CO2-uitstoot. Want het is gewoon gemaakt van water. Hoe dan? De scheikundige definitie van zuiver water bestaat uit twee delen: waterstof en zuurstof (H2O). Door middel van elektrolyse - simpel gezegd een proces waarbij je stroom door water stuurt - kun je zuurstof en waterstof scheiden. Waterstof is een onschadelijk gas; het meest-voorkomende in het universum. Als je waterstof vervolgens weer in aanraking brengt met zuurstof, komt er heel veel energie vrij. Genoeg om een auto te laten rijden, een huis te verwarmen of een laptop op te laden. En dat terwijl de voornaamste uitstoot bestaat uit water. Bij de verbranding komt wel NOx vrij. De verwachting is dat de NOx uitstoot lager zal zijn dan bij een aardgasketel. Wanneer je voor de elektrolyse alleen groene energie gebruikt, zoals wind- of zonne-energie, dan is waterstof CO2-neutraal. Dit wordt ook wel groene waterstof genoemd.

Uitgangspunt is dat groene waterstof gebruikt wordt. Groene waterstof is afkomstig uit een hernieuwbare energie (ook wel duurzame of groene energie genoemd). Het is energie die afkomstig is van natuurlijke bronnen die constant worden aangevuld, zoals wind, waterkracht en zon. Alleen in geval van calamiteiten kan grijze waterstof (met fossiele brandstoffen als bron) gebruikt worden.

Gaat Hoogeveen ook zelf groene waterstof produceren voor dit project?

Het is de bedoeling zelf waterstof te gaan produceren. Dit kan niet meteen. In de tweede fase kijken we naar lokale waterstofproductie. De verwachting is dat tussen 2026 en 2030 een landelijk waterstof gerealiseerd door Gasunie. Erflanden kan dan hierop worden aangesloten.

Waarom Erflanden

Waarom waterstof in Erflanden? 

Nederland moet van aardgas af. Er zijn verschillende manieren waarop dat kan, waaronder waterstof. Waterstof past juist bij deze wijk goed omdat opslag dichtbij kan en Noord-Nederland een goed waterstofnetwerk heeft. Verder kunnen we starten met toepassing in de nieuwbouw in Nijstad-Oost waarna we in Erflanden kunnen beginnen.

Waar wordt begonnen met de ombouw van woningen?

Dat is nog niet bekend. Er zijn 3 mogelijkheden die vooral te maken hebben met de korte oversteek van de waterstofleiding van Nijstad-Oost naar de Erflanden. De locatie is natuurlijk ook afhankelijk van de vraag of de bewoners van deze huizen mee willen doen.

Wanneer wordt er begonnen met Nijstad-Oost?

De website www.iederserf.nl – de naam van het bouwproject - is live. Belangstellenden kunnen zich aanmelden. Rond de zomer volgt de verkoop. In september wordt gestart met het bouwrijp maken van de grond.

Moet Nijstad-Oost klaar zijn voor Erflanden aan de beurt is?

In Nijstad-Oost wordt een leidingnetwerk aangelegd voor waterstof. Als dit in gebruik is genomen, en er dus waterstof door aangevoerd wordt, kan de oversteek gemaakt worden naar de Erflanden. De oversteek kan zodra de eerste woningen in Nijstad-Oost zijn gebouwd.

Blijft het huidige gasstation bestaan? 

De NAM-locatie blijft voorlopig bestaan.

Waar komt de opslagtank van waterstof? 

Het plan is om de waterstof opslag op/nabij het terrein van de Nam-locatie Ten Arlo te plaatsen. Dit doen we in tubetrailers, dit zijn speciale tankwagens voor waterstof.

Waar komen de tubetrailers te staan?

Tussen de NAM-locatie en de A28.

Hoe zit het met de veiligheid van de locatie?

Voor de opslag van waterstof gelden dezelfde eisen en veiligheidsnormen als voor de NAM-locatie. Dit wordt aangetoond met een kwalitatieve risicoanalyse die de basis vormt voor de aanvraag van een uitgebreide milieuvergunning.

Langs welke route gaan de tubetrailers naar de locatie?

De route voor de tubetrailers loopt via dezelfde route als naar de NAM-locatie. Vanaf de A28, afslag Zuidwolde langs Paviljoen Nijstad.

Hoe is de levering van waterstof gegarandeerd, ook als het koud is?

De Autoriteit Consument en Markt eist dat er leveringszekerheid is, ook in koude periodes. Op basis van deze eisen zullen we de opslag en aanvoer van waterstof inrichten. In de tweede fase is er het plan de voor lokale waterstof productie in de buurt in combinatie met de externe aanvoer. Tussen 2026-2030 zal er naar verwachting een landelijk waterstof net liggen van de Gasunie waar Erflanden op kan worden aangesloten.

Besluitvorming 

Staat al vast dat Erflanden overstapt op waterstof? 

Nee, dat staat niet vast. We hebben een plan en we hebben geld om het uit te voeren. Die basis is van belang; anders heeft het namelijk geen zin om bewoners te vragen mee te doen. Ze hebben dan immers geen perspectief. Nu we weten dat het kan en dat we het kunnen betalen, werken we het plan samen met de bewoners verder uit naar een concreet uitvoeringsprogramma waarbij per woning de werkzaamheden en de planning duidelijk zijn. Ons motto hierbij is Samen verzinnen, samen doen. Uiteindelijk werken we samen met de bewoners naar een besluit of en hoe het omzetten naar waterstof gaat verlopen. 

Wat is de status van de bewonersraad? 

De bewonersraad is een onafhankelijke klankbordgroep, zonder juridische status. De bewonersraad en de bewoners worden ondersteund door een eigen projectleider: Sjoerd IJdema. 

Kosten

Wat gaat de waterstof ons kosten als huishouden?

Het uitgangspunt is dat je over een periode van 15 jaar voor waterstof niet meer gaat betalen dan voor aardgas. Deze afspraak wordt uitgewerkt in de werktafel Financiën, dus met een afvaardiging van de wijkbewoners.

Hoe lang wordt de prijs gegarandeerd?

De prijs wordt 15 jaar gegarandeerd. De werktafel Financiën houdt de vinger aan de pols bij de besteding van het subsidiebedrag. De overgang naar waterstof wordt volledig betaald uit de subsidie die het Rijk heeft gestort. Om grip te houden op de financiën, is het idee om de overgang naar waterstof in fases op te knippen. Per fase kan een klein aantal huizen overgaan op waterstof. Voordat een nieuwe fase start, wordt gekeken of er nog genoeg geld beschikbaar is voor de investering voor de volgende serie woningen. Als dat niet het geval is, wordt die fase niet uitgevoerd. Zo is vooraf duidelijk voor bewoners die overstappen dat de kosten betaald kunnen worden voor de afgesproken periode. Het kan wel betekenen dat minder huizen dan gepland over kunnen gaan op waterstof.

Is de waterstofprijs gekoppeld aan de prijs van aardgas?

Ja, de prijs van waterstof kan op en neer gaan met de prijs van aardgas.

Je hebt voor verwarming meer waterstof nodig dan aardgas; hoe wordt dit berekend bij de koppeling van de prijzen van waterstof en aardgas?

Voor de prijs wordt gekeken naar de calorische waarde. Uitgangspunt is dat je voor dezelfde hoeveelheid warmte met aardgas en waterstof hetzelfde betaalt.

Mijn woning en waterstof

Wat kost de ombouw per woning?

De kosten voor ombouw zullen per woning verschillen. De ombouw naar waterstof is gratis voor bewoners van de Waterstofwijk. Deze kosten worden betaald uit de subsidie. De ombouw houdt in:

  • Vervanging van de gasmeter door een meter die ook geschikt is voor waterstof
  • Plaatsing van een waterstof cv-ketel, gasmeter en zo nodig leidingen
  • Vervanging van een aardgaskooktoestel door een vergelijkbaar kooktoestel met een inductiekookplaat
  • Een pannenset voor inductie koken
  • Aanpassing van de meterkast voor inductie koken
  • Alternatief voor een eventuele gashaard

Heb ik invloed op de apparaten die ik krijg als vervanging?

De vervanging gebeurt in overleg. We kijken naar uw bestaande apparatuur en bieden daarvoor een alternatief aan.

Zijn er alternatieven voor de gashaard?      

Op dit moment zijn er elektrische haarden ter vervanging. Waterstof sierhaarden zijn in ontwikkeling. De verwachting is dat deze binnen 2 jaar beschikbaar zijn.

Hoe weten we of onze woning geschikt is voor waterstof?

Uw woning wordt vooraf geschouwd. Dat houdt in dat deskundigen in de woning de situatie opnemen om een beeld te krijgen van welke apparatuur vervangen moet worden en van de geschiktheid van de leidingen voor doorvoer van waterstof.

Wat gebeurt er als mijn leidingen niet helemaal in orde zijn?

Als er bijvoorbeeld sprake is van een kleine lekkage, wordt die opgespoord en gedicht.

Wat gebeurt er met de apparatuur die uit de woningen gaat?

Het idee nu is om een marktplaats op te zetten voor de buurt zodat nog bruikbare cv-ketels en andere apparatuur bij andere buurtbewoners kunnen worden geplaatst als die bijvoorbeeld een andere ketel nodig hebben in afwachting van de omzetting naar waterstof. Dit idee werken we graag samen met jullie uit. De apparatuur is immers eigendom van de bewoners. Meld je gerust om hierover mee te denken.

Als het project uiteindelijk toch niet doorgaat is er dan geld voor het terugzetten naar aardgas?

Ja, binnen het subsidiebedrag is rekening gehouden met terugplaatsen van een waterstof cv-ketel naar een (nieuw) exemplaar op aardgas, ook de aardgaasmeter wordt tergugeplaatst. De inductiekookplaat blijft, er wordt geen gaskooktoestel teruggeplaatst.

Kan ik zelf een leverancier kiezen voor de installatie of onderhoud?

Hier denken we nog over na. Een idee is om een organisatie op te richten die verantwoordelijk wordt voor de ombouw naar waterstof en hierbij de bewoners ontzorgt. Die organisatie zorgt dan ook voor de inzet van gekwalificeerde installateurs bij de ombouw naar waterstof en voor het periodiek onderhoud. Een ander idee is om de hele waterstof binnen installatie inclusief de leiding in eigendom over te dragen aan die organisatie. Bewoners betalen dan een jaarlijkse bijdrage voor onderhoud. Hiermee borgen we dat er sprake is van zorgvuldig periodiek onderhoud en ligt het risico voor extra onderhoud niet bij de bewoner. Hoe we het uiteindelijk gaan regelen bepalen we samen, denk gerust mee.

Wat doe ik als mijn huidige ketel kapotgaat? 

U heeft een aantal opties: repareren, een Cv-ketel huren of een nieuwe Cv-ketel aanschaffen. Ook zou u nu al de overstap kunne maken om van het aardgas af te gaan en uw woning verwarmen met een warmtepomp.

Ben ik verplicht om mee te werken? 

Nee. Overgaan op waterstof is een vrije keuze. Wel moet heel Nederland uiteindelijk van het aardgas af. Hier ligt een mooie kans om gratis over te gaan op groene waterstof.

Waarom wordt er gesproken over de huur van een ketel?

Omdat de ketel wordt betaald uit de subsidie is er sprake van huur om ''niet''. Wel gaat het bij ''huur'' om een jaarlijkse bijdrage voor het onderhoud. Doelstelling hierachter is het zorgen voor zorgvuldig onderhoud en het ontzorgen van de bewoners bij onderhoud. De mogelijke huur van de cv-ketel is nog een discussiepunt waarover in samenspraak met bewoners een keus gemaakt moet worden.

Kan waterstof gerealiseerd worden voor een enkele woning in een rij huizen? 

In theorie kan dat maar in de praktijk is het niet haalbaar om een enkel huis op waterstof te zetten. Er moet dan namelijk naast de aardgasleiding een aparte waterstofleiding worden aangelegd. Dat is te kostbaar. Juist het hergebruik van het bestaande aardgasnetwerk is aantrekkelijk omdat daar geen extra investering voor nodig is.

Behoudt mijn huis zijn waarde als ik overstap op waterstof? 

Waterstof is een duurzame energievoorziening die bijdraagt aan de waardevastheid van uw woning. Wij verwachten geen waardedaling als gevolg van het toepassen van waterstof. Als er een niet voorziene waardedaling van de woning optreedt als gevolg van het toepassen van waterstof, gaan we in overleg met bewoners een oplossing bedenken.

Hoe zorgt de leverancier van de waterstof dat de levering net zo betrouwbaar is als gaslevering? 

Uitgangspunt is dat de levering van waterstof net zo betrouwbaar is als aardgas; op deze basis maken we afspraken en treffen we maatregelen. Bijvoorbeeld de opslagvoorziening die gepland is op het NAM-terrein genoeg is voor 5 dagen in de koudste periode. In de tweede fase is er het plan de voor lokale waterstof productie op de NAM-locatie in combinatie met de externe aanvoer. Tussen 2026-2030 zal er naar verwachting een landelijk waterstof net liggen onder beheer en in eigendom van Gasunie waar Erflanden op kan worden aangesloten. Ook inzake onderbrekingsduur zorgen we dat waterstof net zo betrouwbaar is.

Veiligheid

Hoe veilig is de toepassing van waterstof in mijn woning? 

Uitgangspunt is dat het toepassen van waterstof in huis net zo veilig is als aardgas, anders beginnen we er niet aan.  Bij verbranding van aardgas komt koolmonoxide vrij en bij waterstof en is op dat punt veiliger dan aardgas. We werken met gerenommeerde partijen op dit gebied: RENDO, Netwerkbeheer Nederland, Gasunie, NAM, Veiligheidsregio Drenthe, partijen die de veiligheid hoog in het vaandel hebben zitten. Alle kennis die wordt opgedaan in de projecten en onderzoeken in Nederland en Europa ( b.v. het project van Stedin in Uithoorn, test op ENTRANCE van waterstofketels, leidingwerk, koppelingen en  gasmeter, nationaal onderzoeksprogramma Hydelta) wordt gebruikt voor een zorgvuldige en veilige toepassing van waterstof in de woning. In de woning worden alle apparaten voorzien van een Certificering/CE-keurmerk, afgegeven door een onafhankelijke partij zoals KIWA. Hiermee is de veiligheid geborgd. Ook worden de werkprotocollen aangepast aan waterstof en installateurs geschoold. Er zijn meerdere studies gedaan:

Zijn er meters om lekkages te detecteren? 

Ja. Bij het overzetten van een woning van aardgas naar waterstof worden de binnenleidingen getest op lekkages en zo nodig vervangen. Waterstof wordt overigens al tientallen jaren in de industrie gebruikt en er zijn in die tijd ook meetapparaten ontwikkeld waar monteurs van netbeheerders mee werken. Daarnaast kunnen er in de woningen waterstofdetectiemelders worden geplaatst.

Hoeveel waterstof in lucht mag er aanwezig zijn in een huis? 

We hanteren als norm dat minder dan 10% van de LEL (lower explosion limit) aanwezig mag zijn. Dat komt neer op 0,4 % bij waterstof. Bij aardgas is 10% LEL 0,56%. Waterstof is extreem vluchtig; daardoor zal niet snel een dergelijke concentratie ontstaan. En er kunnen aanvullende maatregelen genomen worden om het risico op concentratie bij eventuele lekkage verder te beperken. Bijvoorbeeld door extra ventilatie in de cv-ruimte en het plaatsen van waterstof detectiemelders.

Als er een waterstofleiding kapotgaat, hoe gaat de Veiligheidsregio hierop reageren? 

Netwerkbeheerder RENDO heeft, net als bij aardgas, een storingsprotocol voor waterstofgasleidingen, dat samen met de brandweer is opgesteld. In het protocol wordt aangegeven hoe te handelen bij een lekkage. Daarnaast wordt er regelmatig gezocht naar mogelijke lekkages. Er wordt een geurstof toegevoegd aan het waterstofgas zodat een lekkage ook te ruiken is. De geur zal hetzelfde zijn als bij aardgas. Het melden van een lekkage kan bij het storingsnummer van de RENDO. Daarnaast worden in het waterstofnetwerk diverse veiligheidsvoorzieningen ingebouwd, zoals een afsluiter om een leiding op afstand af te kunnen sluiten. De Veiligheidsregio is betrokken bij het ontwerp.

De werking van waterstof

Nederland moet van aardgas af. Waarom eigenlijk? 

Aardgas is een fossiele brandstof. Bij de verbranding komt er CO2 vrij. Wij stoten al honderden jaren zoveel CO2 uit dat de temperatuur op aarde op dit moment snel stijgt. Als we niks doen, stijgt de temperatuur deze eeuw waarschijnlijk met meer dan 3 graden. In 2050 moet Nederland helemaal gestopt zijn met het gebruik van aardgas.

Is de calorische waarde van waterstof gelijk aan die van gas? 

De calorische waarde van waterstof is lager dan die van aardgas per kubieke meter. Aardgas is 31,65 MJ/M3 en waterstof is 10,80 Mj/M3.

Als ik langer en meer waterstof dan aardgas moet verbranden om dezelfde temperatuur te krijgen, is het duurder. Klopt dat? 

Het duurt niet langer om de cv warm te krijgen. Er gaat wel bijna 3 keer zoveel gas per tijdseenheid doorheen. Voor de prijs wordt gekeken naar de calorische waarde. Uitgangspunt is dat je voor dezelfde hoeveelheid warmte met aardgas en waterstof hetzelfde betaalt. Doordat bij een waterstofketel meer water vrijkomt dan bij een cv-ketel is het rendement iets hoger. 

Het omzetten van groene elektriciteit naar waterstof kost energie, klopt dat? 

Het klopt dat er sprake is van energieverlies bij het omzetten van elektriciteit naar waterstof. De waarde van waterstof zit in het feit dat je er duurzame elektriciteit langdurig in kan opslaan. Veel langer en veel goedkoper dan in een accu. Het is daarmee een belangrijke schakel in de energietransitie. Deze mogelijkheid is ook van belang als de zon schijnt, het hard waait en er een lage vraag naar elektriciteit is. Dan kan de groene elektriciteit omgezet worden naar waterstof.

Bij de omzetting van energie naar een andere ‘vorm’ gaat energie verloren. Dat gebeurt nu ook als we aardgas omzetten in stroom; daarmee verliezen we ruim 40% van de energie. Hetzelfde geldt voor warmtenetten: er gaat 20-30% verloren tijdens het energietransport.
We zullen ook gaan onderzoeken of we de restwarmte en zuurstof die vrijkomt bij de omzetting van elektriciteit naar waterstof nuttig kunnen gebruiken.

Klopt het dat bij het verbranden van waterstof ook CO2 vrijkomt? 

Bij verbranding komt waterdamp vrij en NOx. Er is geen sprake van CO2 uitstoot.

Levering van waterstof gebeurt de eerste jaren met vrachtwagens. Wordt de CO2 hiervan ook in de case meegenomen? 

Ja, zeker. De reisafstand tussen Zuidwending (waar de groene waterstof in eerste instantie vandaan komt) en Hoogeveen is 62.8 km, heen en weer dus 125,6 km, bij verbruik van 1 op 5 van de truck is er dus 25 liter diesel nodig. Per liter is er 2,6 kg CO2 uitstoot wat het totale verbruik dus op 65,31 kg brengt. Ter vergelijking: 1 woonhuis stoot 2000 kG CO2 per jaar uit.

Waterstof wordt onder hogere druk dan gas gehouden. Worden de extra energiekosten hiervoor meegenomen in de case? 

De vrachtwagen (tube trailer) die de waterstof aanvoert heeft een druk van 300 bar. Daarna gaat het naar het lokale net met een druk van 4 bar, en als laatste wordt de druk verlaagd naar 100 millibar (4 bar en 100 millibar is een vergelijkbare druk met aardgas). Alle kosten voor druk verhoging en verlaging worden meegenomen in de business case.

Wat als de subsidie voor een elektrolyser niet vrijgegeven wordt? 

De electrolyser is onderdeel van de business case en is niet volledig afhankelijk van subsidie, alleen de onrendabele top moet worden gesubsidieerd.